Trump, ekonomi modelinin temel araçlarından biri olan gümrük vergileriyle, ABD’nin dış ticaret açığını azaltmayı ve sanayi istihdamını artırmayı hedefliyor. Gümrük vergilerinin bu amaçlara destek mi, yoksa köstek mi olacağı tartışmalı iken, bu adımların finansal piyasalar, küresel enflasyon, uluslararası ticaret ve jeopolitik ilişkilere yansımasını birebir yaşıyoruz.
Bugünkü yazımda, 1 Ağustos ve sonrasında Beyaz Saray’ın açıkladığı gümrük vergilerini ele alacağım. Bu vergilerin sektörel, finansal ve jeopolitik etkilerini inceleyeceğim.
Avrupa ile Olan Müzakerelerde Kazanan Almanya, Kaybeden İsviçre Oldu
ABD’nin mal ticaretinde en yüksek dış ticaret açığı verdiği ekonomiler arasında Avrupa Birliği (AB) yer alıyor. 2024 yılında ABD, AB ile olan dış ticaretinde 236 milyar dolar açık verdi. Trump’ın 2 Nisan tarihli gümrük vergisi kararlarına ilk aşamada karşılık vereceğini açıklayan AB, daha sonra yapılan görüşmeler neticesinde %15 gümrük vergisi oranında uzlaştı. Avrupa Komisyonunun aldığı bu kararı Fransa mağlubiyet olarak değerlendirirken, otomotiv ihracatıyla ABD’ye bağımlı Almanya bu karardan memnun kaldı.
Avrupa Birliği çatısında yer almayan İsviçre ise ABD ile bireysel yürütmek zorunda kaldığı ikili müzakerelerde kaybeden taraf oldu. İsviçre’nin ABD’ye ihracatı, Trump’ın stratejik olarak gördüğü ilaç sektörüne dayanıyor. İsviçre Başkanının, ABD’ye yapmayı vadettiği 150 milyar dolarlık yatırım taahhüdüne karşın ilaç fiyatlarını düşürme konusunda Trump’ın taleplerini karşılayamaması, %39 ile çok yüksek bir gümrük duvarına sebep oldu.
%100 Çip Vergisi ve Apple’a Açılan Özel Yol
Başkan Trump’ın gümrük vergilerinde ülkelerin yanı sıra sektörler de öne çıkıyor. Bu kapsamda, Başkan Trump ABD imalat sektörünün başta Çin olmak üzere Asya pazarına olan bağımlılığını kırmak istiyor. Bu hafta Trump, ithal edilen çipler ve yarı iletkenlere %100 vergi getireceğini duyurdu. Ancak üretimini ABD’ye taşıma sözü veren şirketler bu vergiden muaf tutulacak. Açıklama sırasında Trump ile birlikte bulunan Apple CEO’su Tim Cook da ABD’ye 100 milyar dolarlık yatırım planladıklarını duyurdu.
Teknoloji Balonu ve Artan Riskler
Trump’ın yarı iletkenler sektörüne yönelik yaptığı açıklamaların ardından Apple öncülüğündeki “Muhteşem Yedili” teknoloji hisseleri tarihi zirvesine ulaştı. Ancak bu yükselişin bedeli, piyasa çeşitliliğinin giderek daralması olarak karşımıza çıkıyor. DE Shaw’un verilerine göre, S&P 500 endeksindeki riskin yarısından fazlası yalnızca 10 şirkette toplanmış durumda. Bu şirketler piyasanın genel yönüne karşı aşırı duyarlı hale gelirken, bu yapı Trump’ın agresif ticaret politikalarıyla birleştiğinde daha kırılgan bir küresel finansal ortam oluşuyor.
Brezilya’ya Siyasi Ceza
ABD–Brezilya dış ticaret dengesi ABD lehine olmasına rağmen, Brezilya’ya uygulanacak gümrük vergileri bu hafta %10’dan %50’ye yükseltildi. Bu artışın ardında ticaretten çok siyasi nedenler var. Başkan Trump bu vergiyi, eski Brezilya Devlet Başkanı sağcı Jair Bolsonaro’nun yargılanmasına karşı bir misilleme olarak nitelendirdi. Brezilya ise karşı misilleme açıklamak yerine konuyu Dünya Ticaret Örgütüne (DTÖ) ve BRIC platformuna taşımayı tercih etti.
Hindistan’a Petrol Cezası
Hindistan’ın Rusya ile sürdürdüğü petrol ticaretine misilleme olarak %50 oranında gümrük vergisi getirildi. Başkan Trump, Ukrayna-Rusya savaşında ilerleme sağlayamaması nedeniyle Hindistan ve Rusya’ya gözdağı vermeyi tercih etti. Bu uygulamaya üç haftalık bir erteleme süresi tanınması, diplomatik görüşmelere alan açıldığını gösteriyor. Bu konuda ilerleme sağlanamaması halinde, Hindistan ekonomisi ciddi zarar görebilir. Bloomberg Economics’e göre gümrük vergileri, Hindistan’ın ekonomik büyümesinde yaklaşık 1 puanlık kayba neden olabilir.
Enflasyon ve Büyüme Arasında Sıkışan Küresel Ekonomi
Yeni gümrük vergileri, özellikle tüketim mallarında fiyatları yukarı itme potansiyeli taşıyor. Haziran ayı itibarıyla ABD’de bazı ürünlerde bu etki görülmeye başladı. Önümüzdeki aylarda fiyat artışlarının yayılması bekleniyor.
Diğer taraftan, ABD iş gücü piyasasından da uyarı sinyalleri gelmeye başladı. Mayıs-haziran aylarında ABD’de istihdam artışı duraksadı. Bu durum, gümrük vergilerinin ticaret hacmi üzerindeki azaltıcı etkileriyle birleşince, ABD’nin yüksek enflasyon–düşük istihdam sarmalında politika yapmak zorunda kalacağına işaret ediyor.
ABD’nin küresel ticaret ve finansal sistemdeki merkezi rolü dikkate alındığında, bu politikaların orta ve uzun vadede küresel ekonomiye yansımaları olacağı da açık. Küresel tedarik zincirleri, fiyatlama davranışları, yatırım dinamikleri ve jeopolitik ilişkiler önümüzdeki dönemde yeni risk/fırsat ve dalgalanmalara gebe.
https://aydinburcu.com/2025/08/08/yeni-gumruk-vergileriyle-trump-ne-istiyor/
Dr. Burcu Aydın
Ekopolitik
8 Ağustos 2025